Madde 1, Çocuğun tanımı: Sözleşmeye göre on sekiz yaşına kadar çocuksunuz.
Madde 2, Ayrımcılık: Irk, renk, cinsiyet, din, görüş, köken veya ekonomik durum, engellilik doğum veya anne babanız veya vasinizin herhangi bir başka özelliği nedeniyle ayrımcılığa uğratılamazsınız.
Madde 3, Çocuğun öncelikli yararı: Çocukları etkileyen bütün eylemler ve kararlarda çocuk için en iyi olan temel alınmalıdır.
Madde 4, Sözleşmedeki hakların kullanılması: Hükûmetlerin bu hakların siz ve bütün çocuklar tarafından kullanılabilmesini temin etmeleri gerekir.
Madde 5, Anne baba rehberliği ve çocuğun gelişim hâlindeki yetenekleri: Aileniz size rehberlik etmek gibi temel bir sorumluluğa sahip olup, geliştiğiniz ölçüde ve yetenekleriniz ve yaptıklarınızın sonuçları ile ilgili anlayışınız arttığı ölçüde haklarınızı doğrudan kendiniz kullanırsınız ve hayata geçirirsiniz. Hükûmetler bu hakka saygı göstermelidir.
Madde 6, Yaşam ve gelişim hakkı: Yaşamaya ve gelişmeye hakkınız vardır. Hükûmetlerin yaşamınızı sürdürmenizi ve sağlıklı gelişmenizi temin etme görevi vardır.
Madde 7, Doğum kaydı, ad, vatandaşlık ve anne baba bakımı: Doğumunuzun yasal biçimde kaydedilmesi, bir ad ve vatandaşlığa sahip olmak, anne babanızı tanımak ve onlar tarafından bakılmak hakkınızdır.
Madde 8, Kimliğin korunması: Hükûmetler bir ad, vatandaşlık ve aile bağlarına sahip olma hakkınıza saygı göstermelidirler.
Madde 9, Anne babadan ayrılma: Kendi isteğiniz dışında (örneğin ana-babanızdan birinin size kötü davranması veya ihmal etmesi durumu dışında) anne babanızdan kimse sizi ayıramaz. Anne babanız ayrıysa, bu durum sizi incitmediği ölçüde her ikisiyle temas etme hakkınız vardır.
Madde 10, Ailenin yeniden bir araya gelmesi: Anne babanız farklı ülkelerde yaşıyorlarsa, her ikisiyle teması sürdürebilmek veya yeniden aile olarak bir araya gelebilmek için ülkeler arasında seyahat etmenize izin verilir.
Madde 11, Başka bir ülkeye yasadışı yoldan gönderilmeme: Hükûmetler ülkeden yasadışı olarak çıkartılmamanız için önlem almalıdırlar.
Madde 12, Çocuğun görüşüne saygı gösterilmesi: Yetişkinler sizi etkileyecek kararlar alırken özgür biçimde düşündüğünüzü söyleme ve görüşlerinizin alınacak kararda hesaba katılması hakkınızdır.
Madde 13, İfade ve bilgi özgürlüğü: Söz konusu bilgi size ve başkalarına zarar vermediği sürece, her biçimde bilgiye ulaşmaya çalışmak, bilgi edinmek ve bilgilerinizi paylaşmak hakkınız vardır (örneğin yazı, sanat, televizyon, radyo ve İnternet yoluyla).
Madde 14, Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü: Başkalarının haklarını kullanmalarına engel olmadığı sürece, istediğinizi düşünme ve istediğinize inanma, dininiz gereği ibadet etme hakkınız vardır. Anne babanız size bu konularda rehberlik yapmalıdır.
Madde 15, Barışçıl örgütlenme ve toplanma özgürlüğü: Diğer çocukların haklarını engellemediği sürece, başka çocuklarla gruplar ve dernekler kurmak veya var olanlara katılmak hakkınızdır.
Madde 16, Özel yaşamın gizliliği, onur ve saygınlık: Özel yaşamın gizliliği hakkınızdır. Kimse geçerli bir neden olmaksızın saygınlığınıza zarar veremez, sizin veya ailenizin evine giremez, mektuplarınızı ve e-postalarınızı açamaz.
Madde 17, Bilgi ve medyaya erişim: Kitap, gazete, dergi, televizyon, radyo ve İnternet dahil, çeşitli kaynaklardan güvenilir bilgi edinme hakkınız vardır. Bilgi, yararlı ve anlaşılır olmalıdır.
Madde 18, Anne babanın ortak sorumluluğu: Anne ve babanızın her ikisi de sizi yetiştirmekte ortak sorumluluk sahibi olup, her zaman sizin için en iyi olanı dikkate almalıdır. Hükûmetler, özellikle anne ve baba çalışıyorsa size karşı sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için gerekli hizmetleri sunmalıdır.
Madde 19, Her tür şiddet, istismar ve ihmale karşı korunma: Hükûmetler, sizin gerektiği gibi bakılmanızı ve anne babanız ya da başka bakıcılardan kaynaklanabilecek şiddet, istismar ve ihmale karşı korunmanızı temin etmelidirler.
Madde 20, Alternatif bakım: Anne baba ve aile size gereken bakımı sağlayamıyorsa, Hükûmetler dininize, gelenek ve dilinize, insanlık onurunuza ve insan haklarınıza saygı gösterecek kişilerin ve kurumların size bakımını sağlamakla yükümlüdür.
Madde 21, Evlat edinilme: Kendi ülkenizde ya da bir başka ülkede evlat edinilmiş olmanıza bakılmaksızın, evlat edinirken yetişkinlerin düşünmesi gereken şey sizin için en iyi olanı neyse odur.
Madde 22, Sığınmacı çocuklar: Ülkeniz güvenli olmadığı için bir başka ülkeye geldiyseniz, korunma ve desteklenme hakkınız vardır. O ülkede doğan çocuklarla haklarınız aynıdır.
Madde 23, Engelli çocuklar: Herhangi bir engellilik durumunuz söz konusu ise, özel bakım, destek ve eğitim alarak eksiksiz ve bağımsız bir yaşam sürmeye ve yeteneğiniz ölçüsünde topluma katılım göstermeye hakkınız vardır.
Madde 24, Sağlık bakımı ve hizmetleri: Kaliteli bir sağlık bakımı hakkınız vardır (örneğin ilaç, hastane, sağlık görevlileri).
Ayrıca sağlığınızı korumak için temiz su, besleyici gıda, temiz çevre ve sağlık eğitimi de hakkınızdır. Eğer ülkenizde hakkınızın hayata geçmesi için yeterli kaynak yoksa, uluslararası dayanışma ruhuyla ülkeler birbirlerine yardım ederler.
Madde 25, Kurumların periyodik olarak denetlenmesi: Anne babanızdan uzakta kapalı kurumlarda bakılıyorsanız, iyi bakım ve muamelenin sürüp sürmediği düzenli olarak denetlenmelidir.
Madde 26, Sosyal güvenlikten yararlanma: İçinde yaşadığınız toplum, sizin gelişmeniz ve iyi koşullarda yaşamanız (örneğin eğitim, kültür, beslenme, sağlık, sosyal refah) amacıyla sosyal güvenlikten yararlanma olanağı sunmalıdır. Hükûmet yeterli mali imkânı olmayan ailelerin çocukları için maddi ve manevi yardım hizmeti sunmalıdır.
Madde 27, Yeterli yaşam standardı: Fiziksel, ruhsal, ahlaki ve toplumsal açıdan gelişmeniz için iyi koşullarda yaşamanız gerekir. Hükûmet bu yönde ailelere yardımcı olmalıdır.
Madde 28, Eğitim hakkı: Eğitim hakkınız vardır. Okulda disiplin insanlık onurunuza saygıyla bağdaşmalıdır. İlköğretim zorunlu ve ücretsiz olmalıdır. Eğer ülkenizde hakkınızın hayata geçmesi için yeterli kaynak yoksa, uluslararası dayanışma ruhuyla ülkeler birbirlerine yardım ederler.
Madde 29, Eğitimin amaçları: Eğitim, kişiliğinizi, yeteneklerinizi, zihinsel ve fiziksel becerilerinizi en üst noktaya kadar geliştirecek şekilde düzenlenmelidir. Eğitim sizi yaşama hazırlamalı; anne babanıza, kendinize, diğer uluslara ve kültürlere saygı göstermeye teşvik etmelidir.
İnsan haklarını öğrenmek hakkınızdır.
Madde 30, Azınlık ve yerli haktan çocuklar: Ülkenizde çoğunluk tarafından kabul edilip edilmediğine bakılmaksızın ailenizin geleneklerini, dinini ve dilini öğrenmeye hakkınız vardır.
Madde 31, Serbest zaman, oyun ve kültür: Rahatlama, dinlenme, oynama ve çeşitli kültürel amaçlı etkinliklere katılma hakkınız vardır.
Madde 32, Çocuk işçiliği: Hükûmet sizi, sağlık veya gelişiminiz için zararlı nitelikteki, eğitiminizi engelleyen veya başka insanların sizi sömürmelerine neden olan işlerden korumalıdır.
Madde 33, Çocuklar ve uyuşturucu kullanımı: Hükûmet sizi tehlikeli uyuşturucu maddelerin üretim ve dağıtım yollarına karşı korumalıdır.
Madde 34, Cinsel istismara karşı korunma: Hükûmet sizi cinsel istismardan korumalıdır.
Madde 35, İnsan kaçakçılığı, satışı ve kaçırılmasına karşı korunma: Hükûmet kaçırılmanıza, satılmanıza, istismar edilmek üzere başka ülkelere götürülmenize karşı kesin önlem almalıdır.
Madde 36, Diğer istismar biçimlerine karşı korunma: Gelişiminize ve refahınıza zarar verebilecek etkinliklere karşı korunmalısınız. Madde 37, İşkence, aşağılayıcı muamele ve özgürlükten yoksun bırakmaya karşı korunma:
Yasaları çiğnemeniz durumunda size zalimce davranılamaz. Yetişkinlerle birlikte hapse konamazsınız ve ailenizle temasınızı koruyabilirsiniz.
Madde 38, Silahlı çatışmadan etkilenen çocukların korunması: On sekiz yaş altındaysanız, hükûmetler, orduya katılmanıza ve savaşta doğrudan yer almanıza izin vermemelidir. Savaş bölgelerindeki çocuklara özel koruma sağlanmalıdır.
Madde 39, Çocuk kurbanların rehabilitasyonu: İhmal edilmiş, işkence görmüş veya istismara uğramışsanız, istismar veya savaş kurbanıysanız veya hapse atılmışsanız, fiziksel ve zihinsel sağlığınıza yeniden kavuşarak topluma geri dönmek için özel yardım almak hakkınızdır. Devletler bunun için gerekli hizmeti sağlamakla yükümlüdür.
Madde 40, Çocuk adaleti sistemi: Yasaları ihlal etmekle suçlanıyorsanız, onurunuza yaraşır bir muamele görmelisiniz. Hukuki yardım alabilmelisiniz. Hapis cezası en son başvurulacak önlemdir.
Madde 41, Daha ileri düzeydeki insan hakları standartlarına saygı gösterilmesi: Ülkenizde çocuklarla ilgili yürürlükteki yasalar sözleşmeden daha ileriyse, o yasalar uygulanır.
Madde 42, Sözleşmenin yaygın tanıtımı: Hükûmet, bütün anne babaların, kurumların ve çocukların sözleşmeyi bilmesini sağlamalıdır.
Maddeler 43-54, Hükûmetlerin görevleri: Bu maddeler yetişkinlerle hükûmetlerin, çocukların bütün haklarından yararlanmalarını sağlamak üzere nasıl birlikte çalışmaları gerektiğini açıklamaktadır. Sözleşme çocukların haklarının korunması, hayata geçirilmesi ve haklarına saygı duyulup duyulmadığını izlemek için uluslararası uzmanlardan oluşmuş bir komite kurmuştur: Çocuk Hakları Komitesi. Hükûmetler her beş yılda bir Komiteye ülkenizde çocuk haklarının nasıl uygulandığı ile ilgili bir rapor sunmak ile yükümlüdür. Komite siz çocukların hazırladığı raporları da görmekten mutluluk duymaktadır…
Not: ÇHS, BM Genel Kurulu tarafından 1989’da kabul edildi ve 1990’da uluslararası bir yasa gücüyle yürürlüğe girdi. ÇHS, çocuk haklarını ve bu hakların hükûmetlerce nasıl geliştirilip korunacağını tanımlayan 54 madde içermektedir. Dünyadaki ülkelerin çoğu sözleşmeyi onaylamış ve içerdiği hakların tanınması için taahhütte bulunmuştur.
(Flowers N. (Mart 2010), Pusulacık, Çocuklar için İnsan Hakları Eğitimi Kılavuzu, Çeviren: Metin Çulhaoğlu, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, S. 292-294.)
Bir yanıt bırakın