İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin ön sözünde insan hakları kavramının önemi “İnsanlık ailesinin bütün üyelerinde bulunan haysiyetin ve bunların eşit ve devir kabul etmez haklarının tanınması hususunun, hürriyetin, adaletin ve dünya barışının temeli olmasına gayret etmeleri için işbu bildirgeyi kabul eder.” sözleriyle vurgulanmıştır.
Ancak yaşamımızda oldukça önemli bir yeri olan bu kavramı yeterince bildiğimizi ve ilkelerini uyguladığımızı söyleyemeyiz. İnsan hakları kavramı anlam ve içerik bakımından oldukça zengindir.
İnsan hakları, insanın yalnızca insan olması nedeniyle sahip olduğu ve insanın tüm yönleriyle (fiziksel, biyolojik, kişisel, kültürel vb.) değerini ve onurunu korumayı amaçlayan evrensel ilke ve kurallar bütünüdür. İnsanı yalnızca korumayı değil, geliştirmeyi de amaçlar. Yaşam kalitesini artırmaya yönelik her türlü çabayı da içerir.
İnsan haklarının en önemli özelliği, başta yaşama hakkı olmak üzere kişi dokunulmazlığı hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, düşünce ve ifade özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü, çalışma hakkı, sosyal güvenlik hakkı, barış hakkı, çevre hakkı vb. hak ve özgürlükleri güvence altına almasıdır. Hak ve özgürlükleri güvence altına alınan insanın değeri ve onuru da korunmuş olur.
İnsan hakları, insanı tüm yönleriyle korumayı amaçladığı gibi bütün insanlar için geçerli olan yani tüm insanları içine alan haklardır. İnsanlar; dili, dini, cinsiyeti, rengi, etnik kökeni, ekonomik ve sosyal konumu, kültürel özellikleri ne olursa olsun bu haklardan yararlanır. Bu anlamıyla insan hakları, varılmak istenen bir idealdir. Çünkü bir kısım insanın sahip olduğu söz konusu haklara tüm insanların sahip olması için çaba gösterilmesi gerekmektedir.
İnsan hakları, insanın hangi durumda ve hangi koşullar altında olursa olsun, sırf insan olması nedeniyle kazandığı değeri tanımaktır. İnsan hakları; insana saygı gösterilmesini, bütün insanların bu değer ve saygınlığa ulaştırılması için çaba sarf edilmesi gerektiğini ifade eder.
İnsan haklarının temel özellikleri:
- İnsan hakları, tüm insanların eşit bir biçimde sonsuza kadar sahip oldukları haklardır.
- İnsan hakları evrenseldir. Dünyanın neresinde olursa olsun tüm insanlar için geçerlidir. İnsan bir ülkenin vatandaşı olduğu için değil, insanlık ailesinin bir parçası olduğu için bu haklara sahiptir.
- İnsan hakları, geri alınamaz ve bir başkasına devredilemez. İnsan olma durumu sona eremeyeceğine göre insan hakları da ortadan kaldırılamaz.
- İnsan hakları bölünemez haklardır. Hiç kimsenin hiçbir hakkı, hiçbir gerekçeyle elinden alınamaz.
- İnsan hakları birbirleriyle ilişkili ve birbirine bağlantılıdır. İnsan hakları hep birlikte birbirini tamamlayan bir çerçeve oluşturur. Örneğin karar alma süreçlerine katılma hakkı, kendini ifade etme, örgütlenme, öğrenme ve yaşamın temel gereksinimlerini isteme haklarıyla yakından ilişkilidir.
- İnsan hakları, insanın onuruyla yaşaması için gerekli tüm özellikleri ortaya koyar. Herhangi bir insanın -hangi gerekçeyle olursa olsun- insan haklarını çiğnemek, o kişiye insan değilmiş gibi davranmakla eş değerdir.
- İnsan haklarını talep eden herkes, aynı zamanda birtakım sorumlulukları da kabul eder. Başka insanların haklarına saygı gösterme ve hakları çiğnenen insanları destekleme sorumluluklarını yerine getirmesi gerekir.
Bir yanıt bırakın