Birinci Meşrutiyet ve 1876 Anayasasının Özellikleri

Birinci Meşrutiyet Dönemi 23 Aralık 1876’da Kanuni esasi’nin ilan edilmesiyle başlar.

Mithat Paşa’nın zorlamaları sonucu kurulan Anayasa Komisyonu, 1875 tarihli Fransız Anayasası ve 1831 tarihli Belçika Anayasası’ndan esinlenerek bir anayasa taslağı hazırlamıştır. Anayasa taslağı “Bakanlar Kurulunda” görüşülerek dönemin padişahı II. Abdülhamit’e sunulmuştur.

Padişah Anayasa’da kendi hükümranlık alanlarını güçlendirecek bazı değişiklikler yaptıktan sonra Anayasa’yı kabul etmiştir. 1876 (Hicri 1293) Kanuni esasi’si olarak da bilinen ilk Osmanlı Anayasası meşrutiyet sistemi gerçekleştirmekten uzaktır.

Padişah 93 Harbi olarak da bilinen Osmanlı Rus savaşını bahane ederek 1878 de meclisi kapatmış ve Osmanlı Devleti 1909 yılına kadar süren bir istibdat devrine girmiştir.

1876 Anayasasının Özellikleri

• Osmanlı Devletinin monarşik ve teokratik niteliğini değiştirmemiştir.
• Anayasa ile “Meclis-i Umumi” adında bir meclis kurulmuştur. Meclis-i Umumi “Meclis-i Ayan” ve Meclis-i Mebbusan” adında iki meclisten oluşmaktadır. Meclis-i Ayan üyeleri Padişah tarafından atanırken, Meclis-i Mebusan’ın üyeleri halk tarafından seçilmiştir.
• Yasa önerisi vermek Bakanlar Kuruluna aitti ve yasalar padişah onaylamadıkça geçerlik kazanamıyordu.
• Padişaha parlamentoyu toplantıya çağırma ve feshetme yetkisi tanınmıştı.
• Hükümetin siyasal sorumluluğu parlamentoya değil padişaha karşı
• 1876 Anayasası’nın genel haklar kısmında önceki fermanlarda kabul edilmiş olan bazı haklar kabul edilmişti. Bunların başlıcaları; kanun önünde eşitlik, kişi dokunulmazlığı, basın özgürlüğü, ticaret serbestliği, eğitim özgürlüğü, dilekçe hakkı, kamu hizmetlerine girme hakkı, angarya yasağı, mal güvenliği ve vergi adaleti idi.